Conor Murray ve Roland Durner
Temizodalar ve temiz kontrollü ortamlar, hava kaynaklı partikül konsantrasyonlarına göre sınıflandırılır.
Amaca bağlı olarak başka özellikler ve kirleticiler de göz önünde bulundurulabilir. Biyokontaminasyon, bir temizoda veya temiz kontrollü ortamda gerçekleştirilen pek çok uygulamada mikrobiyolojik kontrolde önemli bir rol oynamaktadır. Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlarda biyokontaminasyon kontrolü ile ilgili olarak 2003 yılından beri geçerli standart olan ISO 14698 Bölüm 1 ve 2 sınırlı bir uygulama kapsamına sahiptir. Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN), CEN/TC 243/WG5 sayılı Teknik Komite'nin (TC) (Çalışma Grubu 5) girişimiyle 2016 yılından beri ISO 14698 standardını revize etmeye ve güncellemeye çalışmaktadır. Bu çalışma sonucunda ortaya çıkacak yeni EN 17141 standardı 2020 yılının yazında yayımlanacaktır. Yakın zamanda önce ülkelerin oybirliğiyle ISO 14698 standardı Bölüm 1 ve 2'nin ISO sistematik inceleme sürecinden çıkarılmasına karar verilmiştir. CEN/ TC 243, hava ve yüzeylerdeki mikro organizmaların kontaminasyon kontrolüne ilişkin yaklaşımı hava ve yüzeylerdeki partiküllerin ve diğer kirleticilerin kontaminasyon kontrolüne ilişkin yaklaşımla uyumlu hale getirmek için EN 17141 standardını ISO 14644 standart grubuna dahil etmeyi teklif etmektedir.
İnsanlar hem havadaki hem yüzeylerdeki biyokontaminasyonun ana kaynağıdır. 2003 yılında ISO 14698 Bölüm 11 ve 22'nin yayımlandığı günden bugüne teknoloji önemli ölçüde gelişmesine ve bu vesileyle insan sayısı ve insan müdahalesi sınırlanmasına rağmen insan unsurunun tamamen ortadan kaldırmak pek mümkün değildir.
Temizodalar ISO 14644-1:20153 doğrultusunda belirli bir boyuttaki partiküllerin maksimum konsantrasyonuna göre sınıflandırılmaktadır. Biyokontaminasyon kabul edilemez kalite kayıplarına yol açtığından mikrobiyolojik parametreler belirli kritik proseslerde oldukça önemlidir.
Biyokontaminasyon kontrolü, tespit edilmesi ve tanımlanması zor olan bakteriler veya mantarlar başta olmak üzere canlı mikroorganizmalar üzerine yoğunlaşmaktadır. Biyolojik kontaminasyon aynı zamanda büyüyerek daha da çoğalabilir. Bu nedenle, biyokontaminasyon kontrolü, özellikle ilaçların, tıbbi cihazların ve birleşik ürünlerin üretiminde önemli bir izleme parametresidir. Biyokontaminasyon, ameliyathane, yoğun bakım ünitesi ve hastanelerdeki izolasyon odaları gibi temizoda olarak sınıflandırılmayan ortamlarda yaşamı tehdit eden bir unsurdur. Bu ortamlar bundan böyle yeni EN 171414 standardında temiz kontrollü ortam sayılacaktır. Gıda sektöründe ise biyokontaminasyon, endişe yaratan ve acilen tedavi edilmediği takdirde hastalığa hatta ölüme sebep olabilen patojenlerdir. Yaygın kaynaklar arasında çiğ ve yeterince pişmemiş kümes hayvanlarından ve ayrıca kırmızı etten, çiğ sütten ve arıtılmamış sudan gelen Campylobacter gibi bakteriler bulunmaktadır.
Gıda kaynaklı hastalıkların en yaygın nedenlerinden biri, çiğ ve az pişmiş yumurtalardan, az pişmiş kümes hayvanları ve kırmızı etten, taze sebze ve meyvelerden ve pastörize edilmemiş süt ürünlerinden gelen Salmonella'dır.
2003 yılında ISO 14698 Bölüm 1 ve 2 yayımlandığından bu yana özellikle ilaç üretimi ve gıda işleme alanında kaliteli, risk tabanlı bir yaklaşım benimsenmiş durumdadır. Üye devletlerde ISO 14698 standardının uygulanmasıyla ilgili yapılan bir ankete dayanarak şu konularda gelişme potansiyelinin bulunduğu sonucuna varılmıştır:
2009 ve 2014 yılları arasında ISO/TC 209 bünyesindeki WG2 (Çalışma Grubu 2) ISO 14698 standardının modernleştirilmesi konusunda fikir birliğine varamamıştır- yine de biyokontaminasyon kontrolüyle ilgili kılavuz ihtiyacı var olmaya devam etmiştir. Bu nedenle, CEN TC/243, ISO 14698 standardının revizyonu kapsamında amacı net bir şekilde belirlenmiş ve tamamlanacak bir görev listesi bulunan Çalışma Grubu 5'i kurmuştur. 2016 yılında mikrobiyoloji, mühendislik ve ilgili bilimsel disiplinler alanında çalışan bir grup Avrupalı uzman, BSI (İngiliz Standartlar Enstitüsü) tarafından sağlanan sekreterlik hizmetiyle birlikte Conor Murray başkanlığında çalışmaya başlamıştır.
Tablo 1: Mevcut ISO 14698 bölüm 1 ve 2'nin yeni 17141 ile karşılaştırılması
| Kısım | ISO 14698-1:2003 | ISO 14698-2:2003 | EN 17141 2020'de beklenmektedir) |
|---|---|---|---|
| Başlık | Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar-biyokontaminasyon kontrolü Bölüm 1: Genel ilkeler ve yöntemler | Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar-biyokontaminasyon kontrolü Bölüm 2: Biyokontaminasyon verilerinin değerlendirilmesi ve yorumlanması | Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar-biyokontaminasyon kontrolü |
| Toplam sayfa sayısı | 32 | 11 | 51 |
| Normatif sayfalar | 11 | 11 | 19 |
| Giriş | Çeşitli uygulama alanlarında biyokontaminasyon kontrolünün önemiyle ilgili genel bilgiler | - | Daha yüksek seviyeli risk yönetim sistemlerine ve sürekli gelişmeye ilişkin bir PUKÖ (planla - uygula - kontrol et - önlem al) sistemine göre sınıflandırma |
| Kapsam | Temizoda teknolojisinin bu amaçla kullanıldığı durumlarda biyokontaminasyonun değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine ilişkin resmi bir biyokontaminasyon kontrol sisteminin ilkeleri ve temel metodolojisi. ISO 14698 standardının bu bölümünde risk bölgelerini tutarlı bir şekilde izlemek ve ilgili risk derecesine uygun kontrol önlemlerini uygulamak için gereken yöntemler belirtilmektedir. Riskin düşük olduğu bölgelerde bir bilgi kaynağı olarak kullanılabilir. |
Mikrobiyolojik verilerin değerlendirilmesi ve biyokontaminasyon kontrolüne tabi risk bölgelerindeki canlı partiküller için alınan numunelerde elde edilen sonuçların tahmin edilmesine yönelik yöntemler konusunda rehberlik. Uygun olduğu durumlarda ISO 14698-1 ile birlikte kullanılmalıdır. |
Bu belgede temiz kontrollü ortamlarda mikrobiyolojik kontaminasyon kontrolüyle ilgili gereksinimler, tavsiyeler ve metodoloji yer almaktadır. Ayrıca, temiz kontrollü ortamlarda mikrobiyolojik kontrolün gerçekleştirilmesi ve kanıtlanmasıyla ilgili gereksinimler de belirtilmektedir. Bu belge canlı mikrobiyolojik kontaminasyonla sınırlıdır. Farmasötik ve Biyofarmasötik, Tıbbi Cihazlar, Hastaneler ve Gıda gibi ortak uygulamalarla ilgili özel bir rehber bulunmaktadır. |
| Kapsam dışındaki konular | Uygulamaya özgü gereksinimler; yangın ve güvenlik konuları | - | Endotoksin, prion ve viral kontaminasyonla ilgili hususlar. |
| Normatif referanslar | ISO 14644-4: 2001: Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar- Bölüm 4: Tasarım, inşaat ve ilk çalıştırma ISO 14698-2: 2003: Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar-Biyokontaminasyon kontrolü- Bölüm 2: Biyokontaminasyon verilerinin değerlendirilmesi ve yorumlanması |
ISO 14698-1: 2003: Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar-Biyokontaminasyon kontrolü- Bölüm 1: Genel ilkeler ve yöntemler | ISO 14644-1:2015: Temizodalar ve ilgili kontrollü ortamlar- Bölüm 1: Hava temizliğinin partikül konsantrasyonuna göre sınıflandırılması |
| Tanımlar | Eklenen: İlgili mikro organizmalar, temiz kontrollü ortam, kültürü yapılabilen Gereksiz olduğu için çıkarılan: bioaerosol, resmi sistem, temas, cihaz, denetim izi, veri katmanlama, tahmin etmek, tahmin, tahmin aracı, kurulum, duraklama, kullanım | ||
| Normatif kısım | Biyokontaminasyonun ilkeleri Resmi Sistemin Kurulması Sonuçların ifade edilmesi, yorumlanması ve raporlanması Resmi Sistemin Doğrulanması |
Biyokontaminasyon verilerinin değerlendirilmesi ve yorumlanması | Mikrobiyolojik kontrolün gerçekleştirilmesi Mikrobiyolojik kontrolün kanıtlanması Mikrobiyolojik ölçüm yöntemleri |
| Kısım | ISO 14698-1:2003 | EN 17141 2020'de beklenmektedir) |
|---|---|---|
| Ek (bilgilendirici) sayfalar | 22 | 28 |
| Ek A | Hava kaynaklı biyokontaminasyonu belirlenme rehberi. (EN 17141'de Bilgilendirici Kısım 6'ya taşınmıştır). | Yaşam bilimleri, farmasötik ve biyofarmasötik uygulamalar rehberi |
| Ek B | Hava numune alıcıları doğrulama rehberi. (EN 17141 Ek E'ye taşınmıştır). | Yaşam bilimleri tıbbi cihaz uygulamaları rehberi |
| Ek C | Yüzeylerin biyokontaminasyonunu belirleme rehberi. (EN 17141 kültür tabanlı yöntemler için Ek E ve Hızlı Mikrobiyolojik Yöntemler (RMM) ve Alternatif Mikrobiyolojik gerçek zamanlı tayin yöntemleri (AMM) için Ek F'deki ilave talimatlarla birlikte EN 17141 Bilgilendirici Kısım 6'ya taşınmıştır). | Sağlık hizmeti/hastane uygulamaları rehberi |
| Ek D | Çıkarılan: Tekstil ürünlerinin biyokontaminasyonunu belirleme rehberi (hali hazırda EN 14065:2016 standardında yer aldığından EN 17141 kapsamında değildir) | Gıda uygulamaları rehberi |
| Ek E | Çıkarılan: Yıkama işlemlerini doğrulama rehberi. (Hali hazırda ISO 14644- 5:2004 standardında yer aldığından EN 17141 kapsamında değildir). | Kültür tabanlı mikrobiyolojik ölçüm yöntemleri ve numune alıcının doğrulanmasına ilişkin rehber |
| Ek F | Çıkarılan: Sıvıların biyokontaminasyonunu belirleme rehberi. (EN 17141 kapsamında değildir). | Hızlı mikrobiyolojik yöntemler (RMM) ve alternatif mikrobiyolojik gerçek zamanlı tayin yöntemleri (AMM) |
| Ek G | Çıkarılan: Eğitim rehberi. (Bu konu hali hazırda diğer standartlarda ve rehberlerde ele alınmaktadır. Eğitimin önemi EN 17141 Normatif Kısım 4.9'da vurgulanmaktadır). | Kullanılmaz |
Bu, TC tarafından onaylanmış yeni iş kalemi teklifindeki onaylı görevlerin listesidir:
Standardın amacı, mikrobiyolojik kontrolün gerçekleştirilmesi ve kanıtlanması konusunda kullanıcıya rehberlik sağlamaktır. Bu amaçla, normatif bölümde şu anda istişare sürecinde olan EU GMP Ek 17'in Kalite Risk Yönetim (KRY) yaklaşımı benimsenmiştir. Günümüzdeki yöntemler biyokontaminasyonun yalnızca dolaylı olarak ölçülmesine izin verdiğinden EN 17141 sınıflandırmayla değil yalnızca izlemeyle ilgilidir.
Bu ölçümler üremeye dayalı yöntemler kullanılarak yapılmaktadır, bu da numune alma ve sonuç alma arasında bir gecikmeye sebep olmaktadır. Ayrıca, tüm canlı mikroplar inkübasyonla çoğaltılamadığından ölçüm hassasiyeti çok yüksek değildir.
Çalışma gruplarına göre ISO 14698 standardının büyük bölümü hala uygundur. Ancak, gereksiz bölümlerin (veya diğer standartlarda yer alan bölümlerin) çıkarılmasına karar verilmiştir. Standartta virüsler, endotoksinler, prionlar veya polenler değil mikroorganizmalardan bahsedilmesine rağmen devamlılığı sürdürmek adına 'biyokontaminasyon kontrolü' ifadesi değiştirilmemiştir.
Tablo 1'de ISO 14698 Bölüm 1 ve 2'de ve EN 17141 standardında yer başlıkların karşılaştırması verilmektedir.
Farklı uygulama alanlarının biyokontaminasyon kontrolüyle ilgili farklı gereksinimlerinin bulunması zorluk oluşturmaktadır. Örneğin, gıda sektöründeki mikrobiyal adımları bir üretim prosesinin parçası olabilir, bununla birlikte aseptik üretimde mikro organizmaların hiçbir şekilde bulunmaması önemli bir kalite özelliğidir. Ek olarak, yeni standart endüstriye özgü mevcut yönetmeliklerle çakışmamalıdır.
Mikrobiyolojik yüzey ve hava numunesi alma yöntemlerine ve bunların doğrulanmasına çok önem verilmiştir. Örneğin, hava numunesi alma cihazlarının fiziksel toplama etkinliği için bir parametre olarak d50a sayısı kullanılmaya başlanmıştır böylece d50 sayısı aynı olan farklı aktif hava numunesi alma cihazları karşılaştırılabilecektir.
a. Fiziksel toplama etkinliği, numune alma cihazının havadaki numunelerin %50'sini topladığı aerodinamik eşdeğer partikül çapı büyüklüğünü tanımlayan eşik değeridir (d50 değeri)
Bilgilendirici eklere özel önem verilmiştir (Tablo 1'de listelenmektedir). Teknoloji ve bilimin mevcut durumu göz önünde bulundurularak basit kontrol listeleri, akış şemaları ve bazı durumlarda uyarı ve eylem sınırları derlenmiştir.
Tıbbi cihaz üretimi gibi bazı uygulamalar, hali hazırda yasal rehberliğin zaten yeterli düzeyde verildiği uygulamalara kıyasla daha detaylı olarak anlatılmaktadır.
Bilgilendirici Ek B'deki Tıbbi Cihazlara ilişkin rehberlik tüm bilgilendirici kısmın neredeyse yarısını oluşturmaktadır. Üç örnek verilmektedir ve Ek'teki Tablo B1 EU GMP Ek 1'de karşılık gelen tabloyla uyumludur.
Farklı uygulama alanları için ayrıntılı kontrol listeleriyle birlikte EN 17141 standardı, temiz kontrollü ortamlarda biyokontaminasyon kontrolüne yönelik etkili bir çevresel izleme programının nasıl oluşturulacağıyla ilgili bilgilendirici rehberlik sunmaktadır.
Son bölümde verilen bibliyografya çeşitli konularla ilgili bilgilerin literatürde kolaylıkla bulunmasını sağlar.
Çalışma grubu RMM ve AMM'lerin henüz konvansiyonel üremeye dayalı mikrobiyolojik tayin yöntemlerini alacak kadar gelişmediği sonucuna varmıştır. Ancak, teknoloji hızla gelişmektedir ve izleme sonuçlarına anına müdahale edilebilmesi muhtemel bir sonuçtur. Bu görüş, bu teknolojilerin uygulanması ve doğrulanmasıyla ilgili genel bilgilerin bulunduğu Ek F'nin dahil edilmesiyle yansıtılmıştır.
EN 17141:2020, 3 Ekim 2019 tarihinde ret oyu olmadan 20 kabul ve 13 çekimser oyla üye devletler tarafından kabul edilmiştir. Bir takım editöryel değişikliklerle birlikte tabloda yer alan değişiklikler şu an CEN Merkez Sekreterliği tarafından işlenmektedir. EN 17141 standardının kabul edilen İngilizce versiyonu nihai çeviri (Almanca ve Fransızca) sürecinde olup 2020 yılının yaz ayında tüm CEN üyesi ülkelerde yürürlüğe girmesi beklenmektedir.
Standart ISO sistematik inceleme süreci kapsamında ülkeler oybirliğiyle mevcut ISO 14698 (2003) Bölüm 1 ve 2'nin geri çekilmesine (uygulanmaya devam etmesine veya güncellenmesine karşılık) karar vermiştir. ISO sürecinde bir sonraki adım, ISO 14698 (2003) Bölüm 1 ve 2'yi geri çekmek için resmi bir oylama yapmaktır. Bu oylamanın 2020'nin sonlarında yapılması planlanmaktadır ve bu standardın resmi geri çekme sürecinin tamamlanması beklenmektedir. Avrupa'da EN 17141 standardının yayımlanmasıyla birlikte EN ISO 14698 versiyonu otomatik olarak iptal olacaktır.
CEN/TC 243'ün amacı, temizodalarda ve temiz kontrollü ortamlarda biyokontaminasyon kontrolüne ilişkin Bu düzenleme kapsamında uyumlaştırılmış yaklaşım kapsamında yeni EN 17141 standardını yeni ISO 14644 standartlar grubuna entegre etmektir.
"Biyokontaminasyon kontrolü" ifadesi "Mikrobiyolojik kontrol" olarak değiştirilecek ve ISO 14644 standardının hava ve yüzeylerde toplam partiküller, mikro organizmalar, kimyasallar, nano partiküller ve makro partiküllerle ilgili diğer bölümleriyle uyumlu hale getirilecektir. Bu anlamda Ekim 2020'de bir sonraki ISO/TC 209 genel toplantısında yeni bir iş kalemi uygulaması sunulacaktır.
ISO 14644 standartlar serisi, temizodalar ve temiz kontrollü ortamlarda belirtilen kirleticilerin önce kontrol edilmesine ardından kontrol edildiklerinin kanıtlanmasına yönelik bir kontaminasyon kontrol planını destekleyecek şekilde tasarlanmıştır. Bu, yeni EN 17141 standardının temel bir ilkesidir ve risk ve etki değerlendirmelerine dayanmaktadır.
Ayrıca, CEN/TC 243'ün temel hedeflerinden biri, AB Direktiflerinin temizodalar ve temiz kontrollü ortamlarla ilgili rehberlik için EN 17141 standardına (veya gelecekte ISO 14644-??) atıfta bulunmasını sağlamaktır. Toplam hava kaynaklı partiküller konusunda ISO 14644-1 standardına atıfta bulunan AB Ek 1 GMP kılavuzunun revize edilmiş güncel hali buna bir örnektir. Mikrobiyolojik kontrol konusunda EN 17141 (veya eşdeğeri ISO 14644-??) standardına atıfta bulunmak bilimsel anlamda olumlu bir katkı olacaktır.
Conor Murray CEN/TC 243/WG5'in başkanıdır. Conor, temizodaların ve biyogüvenlik laboratuvarlarının tasarımı ve inşası konusunda 30 yılı aşkın deneyim sahibidir ve 2007'den beri 3dimension Cleanrooms Limited şirketinde bağımsız olarak gözetim ve denetim görevinde yer almaktadır. Conor, temizoda standardizasyonu ile ilgili CEN/TC 243 Avrupa ayna komitesi ve ISO/TC 209'da Delegasyon Başkanı ve SME (Konu Uzmanı) sıfatıyla İrlanda Ulusal Standartlar Kurumunu temsil etmektedir. Conor, standartlara uygunluk konusunda İrlandalı Sağlık Hizmetleri Yöneticisine tavsiyede bulunan Sağlık Hizmetleri Komitesinin Başkanıdır. Ayrıca, İrlanda Temizodalar Derneğinin (ICS) Başkanıdır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde eğitmen olarak derslere girmekte ve ICS adına temizodalarla ilgili eğitim ve öğretim kursları vermektedir.
conor@3dimension.ie
Dr. Roland Durner MAS-100 hava numune alma cihazının üreticisi MBV AG'de satış ve pazarlamadan sorumludur. ETH Zürih'te çevresel mikrobiyoloji ve biyoteknoloji alanında aldığı eğitimle mikrobiyolojik hava gözetleme projelerinin planlanması ve uygulanması konusunda müşterilere destek olmaktadır. Laboratuvar ekipmanlarının satışı ve ürün yönetimi konusunda sahip olduğu yirmi yılı aşkın bir süredir deneyimden faydalanarak, uygulamadan elde edilen bilgilerin geliştirme sürecine aktarılmasını sağlayarak ürün geliştirme projelerinde kurum içi geliştirme ekibine destek olmaktadır. Ayrıca, CEN/TC 243/WG5'te teknik uzmandır.
roland.durner@mbv.ch
